Στο άκρο των δυτικών Κυκλάδων, η Κύθνος παράγει τέσσερα ξεχωριστά τυριά και απίθανα φαγητά όπου πρωταγωνιστούν!
Από τα πιο γαλήνια και όχι τόσο προβεβλημένα νησιά των Κυκλάδων, η Κύθνος είναι από τους προορισμούς που απευθύνονται σε ταξιδιώτες με στόχο τη χαλάρωση και την ξεκούραση. Βρίσκεται στις δυτικές Κυκλάδες, ανάμεσα σε Τζια και Σέριφο, και το δεύτερο όνομά της είναι Θερμιά, όνομα που αποδίδεται στις θερμές πηγές που υπάρχουν μέχρι και σήμερα στον όρμο των Λουτρών.
Η αυθεντική ατμόσφαιρα των οικισμών της, οι μαλακές γραμμές του τοπίου της, οι δεκάδες παραλίες της -λένε πως ξεπερνούν τις 100- και το καλό φαγητό είναι οι πόλοι έλξης που προσφέρει.
Ξεχωριστές είναι οι πίτες της με τα ντόπια τυριά, αλλά και τα σφουγγάτα της, ίσως το πιο διάσημο έδεσμα του νησιού.
Όπου σφουγγάτο δεν σημαίνει ομελέτα όπως στις υπόλοιπες Κυκλάδες και την Κρήτη, αλλά κάτι τελείως διαφορετικό. Πρόκειται για τυρομπουκιές, φτιαγμένες από θερμιώτικο τυρί (τρίμμα ή/και ξινό), που με αριστοτεχνική δεξιοτεχνία φτιάχνουν οι ντόπιες μαγείρισσες. Είναι τόσο όμοια δε μεταξύ τους σε μέγεθος και σχήμα -σαν μικρά μπαλάκια- που αν δεν έβλεπα με τα μάτια μου θα ορκιζόμουν ότι γίνονταν σε μηχανάκια!
Τα ξεχωριστά τυριά της Κύθνου
Οι περίπου 1.500 κάτοικοί της ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία, διατηρώντας έναν σημαντικό, αναλογικά, αριθμό ζώων, που μοιράζονται ανάμεσα στα πρόβατα και τα κατσίκια, ενώ καταγράφονται λίγες αγελάδες. Καθώς δεν υπάρχει πιστοποιημένο τυροκομείο στο νησί, η αξιοποίηση του γάλακτος περιορίζεται σε επίπεδο οικοτεχνίας ή χωρικής τυροκόμησης.
Ξινό
Λευκό, υπόξινο, μαλακό, ανάλατο τυρί, που στην πραγματικότητα αποτελεί τη βάση μιας σειράς άλλων τυριών. Ξινό το λένε στη Χώρα, ενώ στη Δρυοπίδα το λένε Ανάλατο ή Φρέσκο. Το γάλα πήζει με τη βοήθεια πυτιάς, μέσα σε περίπου 2 ώρες. Στη συνέχεια στραγγίζει σε σακούλια ‒παλαιότερα, υφαντά στον αργαλειό‒ για 24 ώρες και είναι έτοιμο για κατανάλωση. Χρησιμοποιείται σε πίτες, αλλά κυρίως στα περίφημα θερμιώτικα σφουγγάτα, που, παρά το όνομά τους, είναι ένα είδος τυροκροκέτας! Στη Χώρα, συνηθίζουν να βάζουν τα σακούλια σε καλούπια και να τα πετρώνουν με μια μεγάλη πέτρα.
Τρίμμα
Το Τρίμμα ή Τρίφτης ‒και Ζυμωτό για τους κατοίκους της Χώρας‒ είναι ασφαλώς το πιο εμβληματικό τυρί της Κύθνου, που φαίνεται πως εκτιμούσαν ιδιαίτερα όχι μόνο οι σύγχρονοι, αλλά και οι αρχαίοι καλοφαγάδες ως Κύθνιο τυρό. Το Ξινό, καμιά φορά μαζί με Μυζήθρα για να «πολλύνει», ζυμώνεται με αλάτι σε λεκάνη και κατόπιν μπαίνει σε κιούπι (μπρουνιά για τους ντόπιους), όπου θα μείνει από 15 ημέρες έως και 3 μήνες. Το αποτέλεσμα είναι ένα πικάντικο, βουτυράτο, θρυπτό τυρί, διακριτικά αλμυρό και υπόξινο, εξαιρετικός μεζές για το τσίπουρο! Μερικές νοικοκυρές το χρησιμοποιούν στα σφουγγάτα, είτε μόνο του είτε μαζί με Ξινό.
Κοπανιστή
Βάση για τη θερμιώτικη Κοπανιστή αποτελεί το φρέσκο Τρίμμα. Το κιούπι τοποθετείται πίσω από ένα παράθυρο που το βλέπει ο ήλιος, ώστε η θερμότητα να επιταχύνει τη διαδικασία. Το Τρίμμα ζυμώνεται καθημερινά και την τρίτη ή τέταρτη ημέρα έχει αποκτήσει την επίμονη, πιπεράτη γεύση και το χαρακτηριστικό άρωμα του «ζυμωμένου» τυριού. Όσο παλαιώνει, γίνεται πιο έντονο και το χρώμα του σκουραίνει.
Τυροβόλι
Η ονομασία για το τοπικό Κεφαλοτύρι, που παράγεται κυρίως στο βόρειο τμήμα του νησιού.
Οι τυρένιες πίτες του παραδείσου!
Το πιταρό, την τυρόπιτα, παλιά την έφτιαχναν με ζυμάρι του ψωμιού που περίσσευε και για γέμιση έβαζαν τυρί Τρίμμα. Την ίδια ζύμη είχε και το κολόπι, που γέμιζαν με άγρια χόρτα, μάραθο, κρεμμυδάκια και ρύζι. Σήμερα, πιο συχνά θα το βρείτε με σπανάκι και άνηθο.
Οι πασχαλινές πίτες γίνονται αλμυρές στη Χώρα, με φρέσκο ανάλατο τυρί, αυγά και άνηθο σε σχήμα ανοιχτού φακέλου, ενώ στη Δρυοπίδα έχουν ίδιο σχήμα με τα μελιτίνια και εκτός από τυρί και άνηθο έχουν ακόμη ζάχαρη και κανέλα.
Οι κουκουλόπιτες πήραν το όνομά τους από το κουκούλωμα των υλικών με το ζυμάρι. Η γέμιση είναι άφθονη και περιλαμβάνει φρέσκο ανάλατο τυρί, αυγά, αλάτι, κρεμμυδόφυλλα από φρέσκα κρεμμυδάκια και κανέλα.
Αναζητήστε τα στις ταβέρνες και τους φούρνους του νησιού!
